Romantyzm (z francuskiego roman - powiązane z poezją rycerską, sama nazwa nawiązuje do łacińskiej nazwy Rzymu - Roma) - nazwą tę określa się epokę w historii sztuki europejskiej od lat 90. XVIII wieku do 40. XIX wieku.

Romantyzm jest rozumiany jako prąd ideowy, literacki i artystyczny, który rozwinął się przede wszystkim w Europie Zachodniej i objawiał przeważnie w poezji, malarstwie i muzyce. Romantyzm nie obejmował wszystkich obszarów sztuk plastycznych oraz nie wytworzył jednolitego stylu, dlatego nie stanowi epoki we wszystkich dziedzinach sztuki.

Najbardziej charakterystyczne cechy i zjawiska, związane z romantyzmem i romantycznymi dziełami:
przedkładanie uczucia, intuicji i wiary nad rozum; sprzeciw wobec oświeceniowego racjonalizmu,
protest wobec klasycyzmu i harmonii,
indywidualizm,
bunt przeciw kanonom i konwencjom,
tajemniczość,
umiłowanie wolności (walka narodowo-wyzwoleńcza),
fascynacja żywiołowością natury,
historyzm (przede wszystkim gotycyzm i neogotyk)
orientalizm (zainteresowanie odległymi krainami np. Dalekiego Wschodu),
ludowość (częste są nawiązania do legend, podań, starodawnych mitów i baśni), folkizm.

Siłą napędową romantyzmu jest tęsknota za rajskim światem, poszukiwanym poza nudną codziennością, poczucie spleenu, dekadentyzm, specyficzne wyobcowanie spośród tłumu "szarych zjadaczy chleba", dążenie do spełnienia, a nawet spalenia się w poszukiwaniu ideału, głównie idealnej miłości.

Wydzielono następujące fazy romantyzmu:
wczesny romantyzm (około 1798-1804),
pełny romantyzm (około 1804-1815),
późny romantyzm (około 1815-1848).

Romantyzmu nie można nazwać stylem, gdyż prace malarzy, rzeźbiarzy i architektów, tworzących w tym czasie są bardzo różnorodne. Wyrażają one raczej romantyczną postawę i światopogląd. Częste są, podobnie jak w literaturze, nawiązania do legend, poezji Dantego i Johna Miltona, dzieł Szekspira.

Malarstwo

Malarstwo okresu romantyzmu jest jednolite. Za artystę, który najlepiej wyraża romantyczne idee uważany jest niemiecki pejzażysta Caspar David Friedrich, dla którego charakterystyczne są nokturny, przedstawienia ruin, cmentarzy, roztrzaskanych statków, świtów i zmierzchów. W Anglii w tym czasie tworzą także trzej inni pejzażyści: Samuel Palmer, John Constable i William Turner, we Francji natomiast Théodore Géricault i Eugène Delacroix.

Architektura

Nie wykształciła się odmienna, typowo romantyczna architektura. Nazwą tą określa się czasem budowle utrzymane w nurcie historyzmu, zwł. neogotyckie zamki, wille i pałace. W tym okresie popularny jest także ogród angielski z budowlami w różnych stylach bądź ruinami...