Manieryzm określa się jako kierunek w sztuce występujący w okresie późnego renesansu i wczesnego baroku (XV-XVI wiek), zalecający tworzenie bez wzoru naturalnego, na podstawie wyobraźni. Najpierw pojawił się we Włoszech (Florencja, Rzym, Padwa), potem rozpowszechnił się w Europie (Francja- szkoła Fontainebleau, Praga, Toledo). Ukształtował się ok. 1520 roku.

Charakteryzował się szczególnym wyszukaniem w formie i treści, wirtuozerią, wyrafinowaniem i świadomą stylizacją, np. poprzez wydłużenie proporcji. Artyści manierystyczni w odróżnieniu od renesansowych chcieli zadziwić, poszukiwali nowych i śmiałych rozwiązań. Harmonii i symetrii przeciwstawiali dysharmonię, statyce - ruch i niepokój. Preferowali niejasne kompozycje, sztuczne, trudne pozy (teatralizacja), w których ciało skręcone było wokół własnej osi (figura serpentinata) i przypominało spiralę wnikajacą w przestrzeń. Posługiwali się metaforą, symboliką, alegorią. W dziełach przeważa chłodna kolorystyka, wsytępują efekty iluministyczne, kompozycje diagonalne. Sztuka była nadmiernie dekoracyjna, posiadała obfitą i dziwaczną ornamentykę, trudną do zrozumienia bez odpowiedniego klucza. Wydawano specjalne książki, które ją tłumaczyły.


Najbardziej znanym malarzem tej epoki jest Grek mieszkający w Hiszpanii El Greco (pełne nazwisko: Domenico Theodocopulos), Włoch Parmigianino, Jacopo Pontormo z Florencji, Bronzino oraz Rosso. W Polsce w tym okresie tworzy Santi Gucci. W Polsce przedstawicielem manieryzmu w literaturze był Daniel Naborowski.