Klasycyzm (z łac. classicus - doskonały, pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony) - styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do osiągnięć starożytności greckiej i rzymskiej. W Europie tzw. "powrót do źródeł" (klasycznych) pojawił się już w renesansie, a następnie występował równolegle do baroku, czyli od XVII wieku do końca wieku XVIII, w niektórych krajach trwał do lat 30. następnego stulecia, a nawet dłużej. Styl ten szczególnie nawiązywał do antyku. Zmodyfikowany klasycyzm przeradzał się czasem w eklektyzm końca XIX wieku. Klasycyzm jako styl panował w epoce oświecenia. Najpełniejszy rozkwit klasycyzmu nastąpił pod koniec XVIII w. i w I ćwierci wieku XIX. W dziedzinie literatury swoisty kres klasycyzmu przyniosła wojna klasyków z romantykami. Zauroczenie klasyczną harmonią pojawiało się wielokrotnie, także w XX wieku, pod postacią neoklasycyzmu (w literaturze, w architekturze), a następnie wśród artystów awangardowych, np. u Picassa.

Architektura klasycystyczna

Podstawowe cechy
Teatr Wielki w Warszawie
wzorowanie się na starożytnych budowlach greckich i rzymskich oraz na niektórych budowlach odrodzenia;
kopiowanie elementów architektury starożytnej;
budowle wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta;
stosowanie kolumnad i kolumnowych portyków ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu; pilastrów, dużych okien; tympanon przeważnie dekorowany płaskorzeźbą;
dążenie do uzyskania efektu harmonii, zrównoważonej kompozycji, stosowanie symetrii;
w opozycji do baroku przeważają fasady o liniach prostych bez wygięć i skrętów;
oszczędne stosowanie zdobnictwa; jeżeli się pojawiają, są to uskrzydlone postacie lwów z ludzkimi głowami, orły , wieńce, wazony, girlandy z róż, kokardy, hełmy, tarcze, skrzyżowane sztandary nawiązujące do tradycji cesarstwa rzymskiego;
rozwój budownictwa użyteczności publicznej, takiego jak: urzędy , teatry, szpitale, szkoły, zakładane wówczas muzea;
pałace – duże, niskie, wydłużone, na planie prostokąta, z wysuniętą częścią środkową ozdobioną portykiem;
we wnętrzach wielkie, podłużne, jasne sale, chętnie malowane na biało, płaskie sufity, okna duże, kwadratowe;
kościoły – często na planie koła, przekryte kopułą

Najważniejsi przedstawiciele klasycyzmu


Architektura

Francja: Jacques Germain Soufflot, Jean Francois Chalgrin, Charles Percier
Anglia: Robert Adam
Niemcy: Karl Friedrich Schinkel, Leo von Klenze, Carl Gotthard Langhans, Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff
Włochy: Giovanni Battista Piranesi
Polska: Dominik Siusiak Merlini, Jan Chrystian Kamsetzer, Szymon Bogumił Zug, Jakub Kubicki, Antonio Corazzi, Efraim Szreger, Chrystian Piotr Aigner, Wawrzyniec Gucewicz


Najważniejsze budowle klasycyzmu
Łuk Triumfalny w Paryżu
Brama Brandenburska w Berlinie
Pałac Potockich w Krakowie
Pałace Wodzickich w Krakowie
Łazienki Zamku Królewskiego w Warszawie
Panteon w Paryżu

Malarstwo i grafika

Malarstwo wyraziło się głównie w tematyce historycznej (starożytnej), mitologicznej, alegorycznej i portrecie.
Jacques-Louis David - Porwanie Sabinek
Jean Ingres - Wielka Odaliska, Jowisz i Tetyda (Zeus i Tetyda)
Giovanni Battista Lampi
Giovanni Battista Piranesi
Thomas Gainsborough

Rzeźba

Antonio Canova - rzeźbił głównie posągi i grupy mitologiczne ("Dedal i Ikar", "Trzy Gracje"); rzeźbił także postacie współczesne, przedstawiając je jednak jako postacie mitologiczne (Henryka Lubomirskiego przedstawił jako Amora)
Bertel Thorvaldsen - rzeźby mitologiczne, religijne, historyczne pomniki, popiersia. Autor pomnika Mikołaja Kopernika i księcia Józefa Poniatowskiego (ten ostatni wzorowany na rzymskiej statui Marka Aureliusza)
André Le Brun - nadworny rzeźbiarz króla Stanisława Augusta; tworzył rzeźby do dekoracji Zamku Królewskiego i Łazienek, a także popiersia znanych Polaków.